Istorija socijaldemokratije u Srbiji počinje oslobođenjem od Turaka i odlaskom prve generacije srpskih studenata u velike, strane univerzitetske centre, gde se susreću sa idejama evropskog socijalističkog pokreta. Prvi među njima je bio Svetozar Marković, koji je započeo studije tehnike u Beogradu, koje je nastavio u Petrogradu kao stipendista srpske vlade.[1] Kasnije je prešao da studira u Cirih, u Švajcarskoj, gde je počeo da proučava naučni socijalizam.
Po povratku u Srbiju, sedamdesetih godina 19. veka, Marković osniva časopise Radenik, Javnost, Oslobođenje i bavi se publicistikom, zastupajući ideje demokratije, republike, socijalne pravde i demokratskog federalizma, kao rešenja za još porobljene južne Slovene. Iako je umro u 28. godini života, Marković je uspeo da postane začetnik socijaldemokratske ideje u Srbiji.
Ideje koje je doneo Svetozar Marković ostvarila je tek sledeća generacija srpskih socijaldemokrata, početkom dvadestog veka.
Najznačajniji čovek druge generacije srpskih socijaldemokrata je bio Dimitrije Tucović, rođen posle smrti Svetozara Markovića, početkom osamdesetih godina 19. veka. Tucović 1903. godine sa drugovima osniva Srpsku socijaldemokratsku partiju, a 1904. i prvi savez radničkih sindikata SSDP. Takođe, pokreće i uređuje Radničke novine i časopis Borbu.
Tucović uvodi SSDP u Socijalističku internacionalu, ali i kritikuje tada dominantnu Austrijsku socijaldemokratiju povodom aneksije Bosne i Hercegovine. Objavljuje veliki broj obrazovnih brošura za radnike i druge članove SSDP, kao i nekoliko knjiga, od kojih je najznačajnija Srbija i Albanija. Dimitrije Tucović je dao obrazac ustavnog patriotizma, jer uspeva da ujedini kritiku ekstremnog i agresivnog srpskog nacionalizma sa prihvatanjem ustavnog patriotizma, kao odanosti državi i njenim državljanima, bez ikakve mržnje prema drugima i drugačijima. Kod Tucovića to nije bilo samo na rečima. On je zajedno sa drugim srpskim socijaldemokratama, želeći da spreči Prvi svetski rat, glasao protiv ratnih kredita, zato što rat ne donosi ništa dobro malom čoveku. Ipak, kada je rat počeo, među prvima je otišao u dobrovoljce i poginuo kada je Austro-ugarska napala Kraljevinu Srbiju.
U istoj generaciji srpskih socijaldemokrata važnu ulogu imali su i Radovan Dragović, Triša Kaclerović, Dragiša Lapčević i Dušan Popović, koji su bili ne samo istaknute političke ličnosti u Srbiji, već i u Drugoj internacionali. Između dva svetska rata srpski radnički pokret se cepa na demokratsko krilo (socijalističko, socijaldemokratsko) i autoritarno krilo (boljševičko, autoritarno-komunističko). Iako su imali dosta uspeha na raznim izborima, socijaldemokrate polako gube teren pred, s jedne strane, kraljevskim samodržavljem, a s druge, pred demagoškim i populističkim radikalizmom boljševičkih komunista.
Posle pobede NOVJ-a na čelu sa boljševičko-komunističkim rukovodstvom u Drugom svetskom ratu i uspostavljanja jednopartijske Jugoslavije nikome, osim boljševičkim komunistima, nije bilo dopušteno osnivanje političkih stranaka, pa ni "neboljševičkim marksistima", demokratskim socijalistima i socijaldemokratama, od kojih jedni odlaze u emigraciju, dok drugi masovno pristupaju Komunističkoj partiji Jugoslavije.
Tek sa padom jednopartijske vlasti boljševičkih komunista i Berlinskog zida, i u Srbiji se ponovo javljaju začeci socijaldemokratije i demokratske levice.
Obeležja socijaldemokratije:
- ostvarenje, poštovanje, zaštita i unapređenje osnovnih ljudskih prava i sloboda, bez diskriminacije po bilo kom osnovu, kao što su: rasa, boja kože, društveno poreklo, nacionalno poreklo, etnička pripadnost, veza sa manjinskim narodom ili manjinskom zajednicom, jezik, veroispovest ili uverenje, političko ili drugo mišljenje, članstvo u političkoj, sindikalnoj ili drugoj organizaciji, pol, polne karakteristike, bračni ili porodični status, rođenje, starosna dob, društveni status, imovno stanje, genetičke karakteristike, zdravstveno stanje, invaliditet ili drugo lično svojstvo; - ostvarenje i razvijanje demokratskih institucija, vladavine prava i socijalne odgovornosti; - razvijanje prava i sloboda zapostavljenih i obespravljenih pojedinaca, društvenih grupa i slojeva; - razvijanje prava ljudi na rad, sindikalno organizovanje, zdravstvenu zaštitu, obrazovanje i socijalnu zaštitu; - održivi privredni razvoj, uz unapređenje ravnomernog razvoja urbanih i ruralnih područja; - afirmacija rodne ravnopravnosti; - razvijanje pluralističkog i solidarnog društva koje unapređuje kvalitet života za radnice i radnike, ugrožene slojeve i celokupno društvo; - ubrzanje društvenog i naučno-tehnološkog napretka; - unapređenje uravnoteženosti lokalnog i regionalnog razvoja; - zaštita kulturnog i prirodnog nasleđa, te životne sredine i životinja; - promovisanje mirnog i diplomatskog načina rešavanja sporova i sukoba; - korišćenje demokratskih i nenasilnih parlamentarnih i vanparlamentarnih oblika delovanja i protivljenje svim nedemokratskim, autoritarnim i totalitarnim oblicima delovanja.
Umerena progresivna stranka u matičnom toku zemlje koja je zasnovana na parlamentarnoj demokratiji i tržišnoj kapitalističkoj ekonomiji, sa glasačkim telom kako u nižoj klasi tako i u srednjoj klasi, mogla bi biti opisana kao socijaldemokratska politička stranka.
Socijaldemokratske stranke, kao i druge savremene levičarske stranke, obično ističu sledeće vrednosti:
1. Sloboda — ne samo ljudske slobode, nego i sloboda od diskriminacije, sloboda demokratske participacije i sloboda od zavisnosti, ekstremnog siromaštva, straha i zloupotrebe političke, ekonomske i druge moći i položaja;
2. Jednakost — ne samo pred zakonom, nego i jednake šanse i mogućnosti za sve ljude u raznim sferama života, bez obzira na identitetske različitosti, uključujući i one osobe sa poteškoćama bilo koje vrste;
3. Solidarnost — pokazivanje razumevanja i saosećanja prema osobama koje su žrtve nekog oblika diskriminacije, nepravde, neravnopravnosti ili nezgodnog sticaja okolnosti, te lična spremnost zajedničkog delovanja sa drugima na pronalaženju načina za umanjivanje i sprečavanje takvih pojava.
Ovo načelo podrazumeva i razvijanje institucionalnih oblika solidarnosti, te internacionalne solidarnosti.
Socijaldemokratija se protivi svakom obliku autoritarizma i jednopartizma. Prema tome, socijaldemokratija se protivi konceptima jednopartijskog modela vlasti koje su zastupale boljševičko-komunističke partije 20. veka.